แมลง สิ่งมีชีวิตที่มีบทบาทสำคัญในธรรมชาติไม่น้อยไปกว่าสัตว์ชนิดอื่น เพราะแมลงหลายชนิดไม่เพียงแค่มีหน้าที่ผสมเกสรให้แก่พืชเท่านั้น แต่บางชนิดยังช่วยควบคุมปริมาณประชากรแมลงอื่น ๆ ที่เป็นศัตรูพืช รวมไปถึงการเป็นแหล่งอาหารให้กับมนุษย์ ปัจจุบันแมลงที่พบบนโลกมีมากมายทั้งที่ถูกระบุชนิดไว้แล้วและที่ระบุชนิดไม่ได้ ซึ่งมาวันนี้ได้มีข่าวดีให้กับวงการวิทยาศาสตร์อีกครั้ง เมื่อได้มีการค้นพบผึ้งชนิดใหม่ของโลก
“หยาดอำพันภูจองนายอย” และ “บุษราคัมภูจองนายอย” นี่คือชื่อของผึ้งที่เราอาจไม่คุ้นหูกันมากนัก โดยผึ้ง 2 ชนิดนี้ถูกค้นพบในพื้นที่อุทยานแห่งชาติภูจองนายอย อำเภอนาจะหลวย จังหวัดอุบลราชธานี นำทีมโดย ดร.ประพันธ์ ไตรยสุทธิ์ จากสาขาวิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี และนายภากร นลินรชตกัณฑ์ จากภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ซึ่งการวิจัยครั้งนี้เป็นส่วนหนึ่งของการสำรวจความหลากหลายทางชีวภาพพื้นถิ่นในจังหวัดอุบลราชธานีที่ได้รับการสนับสนุนจาก สวทช. ในการพัฒนาพื้นที่อุทยานให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศ (Ecotourism) ที่สำคัญของประเทศและของโลก
ผึ้งหยาดอำพันภูจองนายอย (Phujong resin bee)
มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Anthidiellum phuchongensis Nalinrachatakan & Warrit, 2021 เป็นผึ้งเฉพาะถิ่นในอุทยานแห่งชาติภูจองนายอย ร่างกายมีสีโทนส้มแดงสลับกับลวดลายสีดำ รูปร่าง สั้นป้อม ขนาดลำตัวยาวประมาณ 8 มิลลิเมตร ขาคู่หน้ามีสีส้มเหลือง ส่วนคู่กลางและคู่หลังมีสีน้ำตาลแดงเข้มปกคลุมด้วยขนสีดำ ส่วนท้ายของท้องมีขนสีเหลืองทองปกคลุมอยู่
การดำรงชีวิต
ผึ้งหยาดอำพันภูจองนายอย มีลักษณะการดำรงชีวิตที่โดดเด่นต่างจากผึ้งชนิดอื่นที่มีการแบ่งวรรณะเพื่อทำหน้าที่อย่างชัดเจน คือ จะดำรงชีวิตแบบโดดเดี่ยว เพศเมียสร้างและดูแลรังอยู่เพียงลำพัง โดยจะสร้างรังด้วยยางไม้บริสุทธิ์จนเกิดเป็นท่อยางไม้ใสที่เมื่อโดนแสงแดดจะสะท้อนแสงประกายสีเหลืองสวยงามอยู่บริเวณหน้าผาดิน และภายในรังของผึ้งจะถูกแบ่งออกเป็นห้อง ๆ สำหรับใช้วางไข่ รวมถึงสะสมอาหารไว้ให้ตัวอ่อน หลังจากวางไข่เสร็จห้องจะถูกปิดเพื่อให้ไข่ฟักเป็นตัวอ่อน กินอาหาร และพัฒนาเป็นดักแด้ พร้อมเจริญเติบโตเป็นผึ้งตัวเต็มวัยต่อไป
ผึ้งบุษราคัมภูจองนายอย (Topaz cuckoo bee)
มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Stelis flavofuscinular Nalinrachatakan & Warrit, 2021 มีลักษณะรูปร่างผอม ลำตัวยาว แต่ขนาดเล็กกว่าผึ้งหยาดอำพันภูจองนายอย ร่างกาย มีสีดำสลับกับลวดลายสีเหลือง ส่วนอกมีหนามสีเหลืองขนาดเล็ก
การดำรงชีวิต
ถือได้ว่าเป็นผึ้งปรสิตชนิดใหม่ที่พบภายในรังของผึ้งหยาดอำพันภูจองนายอย โดยมักจะแอบวางไข่ในรังและแย่งอาหารของลูกผึ้งหยาดอำพันภูจองนายอยกิน จากนั้นจึงฆ่าตัวอ่อนทิ้งและเจริญเติบโตแทนที่ ด้วยพฤติกรรมเช่นนี้ผึ้งบุษราคัมภูจองนายอยจึงเปรียบเสมือนเป็นกาเหว่าในโลกของผึ้ง
การค้นพบผึ้งชนิดใหม่ในครั้งนี้ได้สร้างความตื่นเต้นให้กับทีมวิจัย เพราะถือได้ว่าเป็นการสร้างฐานข้อมูลใหม่เกี่ยวกับผึ้งที่พบในโลก โดยผึ้งสองชนิดนี้มีความสำคัญในการสร้างสมดุลให้กับ ระบบนิเวศ อีกทั้งยังแสดงให้เห็นถึงความอุดมสมบูรณ์และความสำคัญของพื้นที่ป่าได้เป็นอย่างดี ดังนั้นแล้วเราจึงควรช่วยกันอนุรักษ์ผืนป่า เพื่อการดำรงอยู่ของผึ้งและสิ่งมีชีวิตที่ใช้ประโยชน์จากป่าได้มีแหล่งอาศัยและแหล่งอาหารต่อไป
อ้างอิง
- นักวิจัยค้นพบผึ้งหายาก 2 ชนิดใหม่ของโลก “ผึ้งหยาดอำพันภูจอง” และ “ผึ้งบุษราคัมภูจอง”
- พบผึ้งชนิดใหม่ของโลก “หยาดอำพันภูจองนายอย”
- มรภ.อุบลฯ พบผึ้งชนิดใหม่ของโลก “หยาดอำพันภูจองนายอย”
- The resin bee subgenus Ranthidiellum in Thailand (Megachilidae, Anthidiini): nesting biology, cleptoparasitism by Stelis, and new species
